Canavar Kesifte !

Seyahatlerimiz esnasında bisikletlerimizin ara ara bakımlarının yapılması gerekir. Bununla beraber zaman zaman arızalar da baş gösterebilir. Şehir şehir, ülke ülke seyahat ettiğimizi düşünürsek yolda bir bisikle tamircisi veya eli anahtar tutan bir kimse bulabilme ihtimalimiz pek düşüktür. Bu yüzden en azından en olası sorunlara karşı takım çantamızı düzenlemeli ve bu sorunlara müdehale konusunda yeterli bilgi ve tecrübeyi edinmeliyiz.

Bu sorunlardan en başınıza gelmesi mümkün olanları lastik patlağı, fren-vites ayarı ve değişimi, zincir tamiri, jant teli kopması olarak sıralayabiliriz :) Gözünüz çok korktuysa en azından lastik patlağı tamirini öğrenin gerisini zamanla öğrenirsiniz :)

Ha bu arada toplayacağımız bu tamir kitini sadece bisiklette değil, yolculuk esnasında karşımıza çıkabilecek pek çok çeşitli arızaya karşı da kullanabiliriz.

2) TAMİR SETİ:

Teknik detaylara devam ediyoruz. Tamir setinin büyük bölümünü bisiklet tamir kitleri oluşturuyor. Tura yanınıza bir alyan çakı seti ve patlak seti ile çıkabileceğiniz gibi küçük bir atolyeyi de çantanızda yerleştirerek  de yola çıkabilirsiniz. Bu tamamen sizin el beceriniz, ön görüleriniz ve yapacağınız turun şekli ve illaki bütçeyle alakalı bir seçim. Hatta ”turda hangi parçayı yanına alırsan al mutlaka yanında bulunmayan bir parçadan dolayı arıza çıkar” şeklinde bir inanış da yok değil :)

Kabaca belirtmek gerekirse:

a) Alyan seti:  Bisikletinizin üzerindeki belli başlı parçaları söküp, sıkabilecek kalite ve tasarımda olması önemli. Mevzubahis alyan seti çakı formunda olması, içeriğinde alyan anahtarların dışında yıldız-düz tornavida (mümkünse iki farklı boyutta) , zincir sökme anahtarı ve akort tel anahtarı bulunmasını tavsiye ederim.

Benim bu iş için kullandığım takım Crank Brothers multi 19

b) Patlak seti, pompa, yedek iç lastik:

Yolda lastiğiniz patladığında bu sete ihtiyacınız olacak. Patlak setini ben bisikletçiden 5-10 TL ye aldığım solüsyonlu soğuk yama setini kullanıyorum. Bir kaç püf noktam var. Yamaları metal bir sakız  kutusunda saklıyorum. Böylece kaybolmadan hep bir arada duruyorlar. Tüp içinde bulunan solüsyonun kapağını açıp emniyet yerinden bir kere deldiğinizde uzun bir süre solüsyon kullanmazsanız, zaman içinde tüpün içindeki solüsyon uçup gidiyor. Ki lastik patladığında bunu tecrübe edinmeniz hiç hoş olmaz. Püf noktası ise solüsyonu boş ve şeffaf bir oje kabına boşaltmak. Böylelikle hem patlak solüsyonu durduk yere uçup gitmeyecek hem de oje kabının kapağındaki fırça ile elimizi solüsyona bulaştırmadan solüsyonu iç lastiğe kolayca uygulayabileceğiz.

Bu yama setlerinin bir de solüsyonsuz olanları var. İç lastiğin patlak kısmı temizlendikten sonra direk olarak iç lastiğe uygulanabiliyor. Epey ince ve elastik yapılılar. Kullananlar memnun. Yalnız bir kere bu tip üründen denemem gerekti ve yamanın patladığına şahit oldum. Muhtemelen binlerce kullanıcı arasından şanssız olarak ben seçildim. Yine de belirteyim dedim :)

Patlak seti sadece yama ve solüsyondan oluşmaz tabii. İç lastiğin patlak kısmını temizleyecek zımpara ve dış lastiği janttan ayıracak levye de bu setin birer parçasıdır.  Ben hırdavatçıdan aldığım ve numarasını bilmediğin ince bir zımpara kullanıyorum. Levye ise tamamen kişisel bir mevzuu. Bazı lastikler el ile kolayca janttan ayrılabilirken bazı lastikleri janttan ayırabilmek için levye kullanımı ile beraber ciddi kuvvet uygulamak gerekebiliyor. Ben her halükarda yanımda 3 adet küçük metal levye bulunduruyorum.

Pompa konusunda da istemediğiniz kadar alternatifiniz var.  Hacimden ve ağırlıktan kazanmak için alacağınız ufak pompalar lastik şişirirken küçük hava hazneleri nedeniyle lastiğin şişmesi için daha çok hamle yapmanız gerekecek ve bu tip küçük pompalar sizin biraz daha fazla yorulmanıza neden olacak. Piston çapı geniş olan pompalar her pompalamada lastiğe daha çok hava gönderir fakat lastik içindeki basınç arttıkça pompaya uygulayacağınız kuvvette artacaktır. Benim önerim dar piston çaplı fakat uzun bir pompa edinmeniz yönünde olacak. Taşıması biraz meşakkatli olabilir ama bol bol pompa ile hava basmanız gerekiyorsa en güzel çözüm budur.

Yeni tip bisiklet pompaları hem iğneli tip sibop  hem de normal bisiklet sibobuna uyumludurlar. Yapmanız gereken tek şey pompanın ağzındaki aparatı ters çevirip yerine takmak. Bazı pompalarda çift ağız olur. Bu da farklı sibop tiplerine aparat değişimi yapmadan hava vurabilme olanağı sağlar.

Pompalar genellikle gövdede bulunan ağız ile direk sibopa takılarak hava basılır. Bunun küçük bir dezavantajı var. Pompa koluna uygulanan kuvvetten dolayı ister istemez pompanın ağzına takılı olan lastik sibobu ileri-geri oynama yapacak. Şayet  jantın sibop deliğinin çevresi keskin ise iç lastiğinizi sibopun dibinden kesmesine neden olabilir. Bu da iç lastiğin tamirini imkansız kılar ve tek çare iç lastik değişimidir… Bu bahsettiğim olay küçük bir ihtimal elbet…

Bir de yarı ayaklı pompalar var. Biraz iriceler… Fakat daha stabil ve kolay hava basma olanağı bu yarı ayaklı sistemleri benim için kullanışlı kılıyor. Özellikle bol bol pompa kullanması gerekenlere yarı ayaklı pompaları önerebilirim…

Bazı pompa modellerinin üzerinde basınç göstergeleri var. Olmazsa olmaz değil ama bulunması iyi olur…

Ben Topeak Turbo Morp yarı ayaklı pompa kullanıyorum. Özellikle road modelini tavsiye ederim…

c)Penseli çakı:

Bisiklet tamir kitinde ne işi var penseli çakının? Bisiklet turuna çıkıyoruz. Her an bir bisikletçi veya tam teşekküllü bir alet çantası bulamayabiliriz. Bu tip alyan, tornavida v.b. anahtar setleri ile sökme, takma, gevşetme veya sıkma ile çözemeyeceğimiz sorunlarda pense çoğu zaman yardımımıza koşuyor. Genelde bu tip penselerin iç kısmında da bir kablo kesici bölüm olur. Çakı tipi penselerin sap kısımlarında da çeşit çeşit aletler bulunur. Örneğin tornavida, bıcak, testere, törpü, mini makas, konserve açacağı bunlardan bir kaçıdır. Kısaca bu penseli çakıları sadece bisiklet tamiratı değil, tur esnasında olası herhangi bir sorunda da rahatlıkla kullanabilirsiniz. Çok amaçlı çakı denince ilk aklımıza Swis Knife (İsviçre çakısı) gelir. Gayet de kullanışlılar fakat şu pense olayı  bu çakılarda biraz 2. planda kalmış durumda…

Penseli çakı olmazsa olmaz bir ekipman değil ama bulunduğu müddetçe mutlaka işinize yarayacak ve sizi olası zor durumlardan kurtaracaktır. Tabii el beceriniz ölçüsünde…

Benim kullandığım model Leatherman Wave…

d)Zincir anahtarı (komplike alyan çakılarında bulunabiliyor) (Bkz: Crank Brothers Multi 19)

e)Parça zincir ve zincir pimi veya zincir kilidi: Parça zincir, zinciriniz kırıldığında ve ufak bir parçası kullanılamaz hale gelip sökmek durumunda kaldığınızda kullanabilirsiniz. Zincir pimi shimanonun var diye biliyorum. Kırılan zincirinizi tamir ederken zincirin iki ucunu sağlıklı bir şekilde birleştirmenize yarıyor. Zincir kilidi ise kmc ve sram markalarında var. İki parçalı ve birbirine geçmeli bir zincir baklasından oluşan sistem zincirin iki ucunu kolay ve sağlam bir şekilde birbirine kenetlemeye yarıyor. Bir kaç sök-tak tan sonra değiştirilmesi öneriliyor.

f) Kadro kulağı: Arka vites attırıcıları kadroya direk olarak bağlanmaz. Kadro ile vites attırıcısı arasında bir kadro kulağı bulunur. Bu parça arka vites attırıcısına gelebilecek herhangi bir sert darbede kadro kulakçığının kırılarak kadroya zarar gelmesini engeller. Haliyle bu parça kırılınca değiştirmek gerekir. Yanınızda yoksa bu parçanın kırılmaması için dua edin yoksa bisikletiniz basit bir parçadan ötürü yürümez hale gelir.

g) Ruble sökme anahtarı: Arka tekerin ruble tarafından tel koparsa bu teli değiştirmek için illaki rubleyi sökmek gerekir. Normal şartlarda rubleyi sökmek için epey bir takım taklavata ihtiyaç duyulur. Fakat ruble sökmek için yapılmış ufacık aletler ile hiç zorlanmadan rublenizi sökebilir ve yerine geri takabilirsiniz.

Ben Unior 1669/4 kullanıyorum.

h) Dış lastik tamir kiti: Türkiye’de bulunduğundan şüpheliyim. Lastik patlağından öte dış lastiğiniz bir kaç cm uzunluğunda yarıldığında lastiğinizi yenilemeniz veya en yakın lastik tedarik edeceğiniz yere kadar idare edecek şekilde lastiğinizi tamir etmeniz gerekir. Park Tool’un dış  lastiğin iç kısmından yapıştırılan epeyce geniş ve kalın bir yama kiti var. Bunu lastiğinize düzgünce uyguladığınızda sizi en yakın bisikletçiye kadar götürecektir.

Bir başka yöntem ise kalın bir iğne ve naylon iplik ile lastiğinizi bir güzel dikmek olabilir. Ben bu şekilde yaklaşık 70 km kadar toprak ve asfalt yollarda pedallayarak seyahat edebilmiştim.

ı) Siyah elektrik bandı, kablo bağı (cırt): Bir şeyleri tutturmada çok işe yarıyorlar.

i)Tırnak makası, cımbız, naylon iplik ve iğne: Bunların ne zaman lazım olacağı hiç belli olmaz. Bulundurmakta fayda var. Örnek vermek gerekirse elinize batan bir dikeni çıkaramazsanız şayet uzun süre acı çekebilirsiniz. Bunun için tırnak makası ve cımbız basit gibi börünebilir fakat lazım olduğunda bulunmaması can sıkabilir…

j) Akort Tel Başı ve Akort Teli: Aşırı yükten dolayı zaman zaman akort tellerimiz kırılabilir. Eğer düzgün dizilmiş ve akort ayarı yerinde olan bir jant setimiz var ise tellerin kırılması çok düşük bir ihtimal. Fakat bu teller kırıldığında bisikletçi haricinde bu parçaları bulabilmemiz pek mümkün değil. Bununla beraber bizim jantımıza uygun tel boyunu bulmak zaman zaman problem olabilir… Bu yüzden yanımızda bir kaç adet akort teli ve akort tel başı bulundurmakta fayda var. Akort tellerini taşımak problem olabilir. Benim çözümüm bisiklet kadrosunun alt bölümüne bir kaç akort telini elektrik bandı ile sabitlemek. Gerektiğinde bulabileceğim en kolay yer ve gerekmediğinde hiçbir zaman çantamda kalabalık yaratmayacak. Akort tel başlarını ise küçük kinder sürpriz yumurta veya ufak sakız-şeker kutuları bu iş için biçilmiş kaftan…

k) Vidalar, somunlar v.s.: Bisikletinizin üzerinde kaybolması veya zarar görmesi muhtemel vidalardan bulundurmakta fayda var. Örneğin v-frenin ince ayar vidalarından birisi düşerse freninizi düzgün ayarlayamaz ve freninizin janta sürtmesine sebep olursunuz. Bagaj montaj vidalarından biri kırılır, yalama olur veya düşüp kaybolursa bu vidayı köy, kasaba v.b. yerleşim birimlerinde bulmanız pek kolay olmayabilir. Biraz daha uç bir örnek vermek gerekirse arka vites attırıcısının plastik klavuz makaralarını tutan vidalardan biri düşerse bir bisikletçide bile bulmanız çok zor. Hasarlı bir attırıcıdan bulup takabilirsiniz ancak. Örnek çok uç olabilir ama bir arkadaşımın başına geldi bu olay… Bu vidalar pek yer kaplamaz fakat kaybolmaları çok kolaydır. Tavsiyem bu somun ve vidalardan bir kutu yapıp alet çantasına öyle yerleştirin. Kutu önerisi olarak şu metal sakız kutuları, kinder sürpriz yumurta kabları v.b. kutu örnekleri verebilirim.

Fotoğraflarda da görüldüğü üzere  uygun parçalar ile bir tamir kiti oluşturduğunuzda oldukça az yer kaplayan ve nispeten hafif bir set oluşturabiliyorsunuz.

Bu yazdıklarımı okuyanlar biraz ehvamlanabilir ama telaşa gerek yok. Bunlar benim tecrübe edindiğim şeyler. Tavsiyem en genel tamir kitini kurun daha sonra turlarda başınıza gelen aksilikleri değerlendirerek ihtiyacınız olan diğer spesifik parçaları öyle toplamaya başlayın.

Kısaca bu seti daha komplike bir hale sokmak veya sadeleştirmek tamamen size kalmış.